1. İdari Sorumluluk

Kamu görevlilerinin idari sorumlulukları ve bu sorumluluğa ilişkin disiplin cezaları personel mevzuatlarıyla düzenlenmiştir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi personel için, disiplin cezası gerektiren haller, bunlara uygulanacak disiplin cezaları ve disiplin kovuşturması yöntemi, söz konusu Kanunun 124-145 inci maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Ayrıca 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun "Görevlilerin Ceza Sorumluluğu" başlıklı 28 inci maddesinde;

“Muayene ve kabul komisyonlarının başkan ve üyeleri, yapı denetim görevlileri ve ihtiyacın karşılanma sürecindeki her aşamada görev alan diğer ilgililerin, görevlerini kanunî gereklere uygun veya tarafsızlıkla yapmadıklarının, taraflardan birinin zararına yol açacak ihmalde veya kusurlu hareketlerde bulunduklarının tespiti halinde, haklarında ilgili mevzuatları gereğince disiplin cezası uygulanır. Ayrıca, fiil veya davranışlarının özelliğine göre haklarında ceza kovuşturulması da yapılır ve hükmolunacak ceza ile birlikte tarafların uğradıkları zarar ve ziyan genel hükümlere göre kendilerine tazmin ettirilir. Bu Kanuna aykırı fiil veya davranışlardan dolayı hüküm giyen idare görevlileri, bu Kanun kapsamına giren işlerde görevlendirilemezler.

Bu Kanun kapsamına giren işlerden dolayı yargı organlarınca herhangi bir ceza verilmiş olanlar, bu Kanun kapsamına giren bütün kamu kurum ve kuruluşlarınca bu Kanunun ve ilgili diğer mevzuatın uygulanması ile görevli ve yetkili kadrolara atanamaz ve görev alamazlar.”

Denilmektedir.

Maddede geçen "ilgili mevzuat" ibaresinden, kamu görevlisinin tabi olduğu personel mevzuatı işaret edilmektedir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Ödenek üstü harcama" başlıklı 70 inci maddesinde;

“Kamu zararı oluşturmamakla birlikte bütçelere, ayrıntılı harcama programlarına, serbest bırakma oranlarına aykırı olarak veya ödenek gönderme belgelerindeki ödenek miktarını aşan harcama talimatı veren harcama yetkililerine, her türlü aylık, ödenek, zam ve tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemeler toplamının iki katı tutarına kadar para cezası verilir.”

Kamu zararı başlıklı 71 inci maddesinin 4 üncü fıkrasında;

“Alınmamış para, mal ve değerleri alınmış; sağlanmamış hizmetleri sağlanmış; yapılmamış inşaat, onarım ve üretimi yapılmış veya bitmiş gibi gösteren gerçek dışı belge düzenlemek suretiyle kamu kaynağında bir artışa engel veya bir eksilmeye neden olanlar ile bu gibi kanıtlayıcı belgeleri bilerek düzenlemiş, imzalamış veya onaylamış bulunanlar hakkında Türk Ceza Kanunu veya diğer kanunların bu fiillere ilişkin hükümleri uygulanır. Ayrıca bu fiilleri işleyenlere her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemelerin iki katı tutarına kadar para cezası verilir.”

Denilmekte ve 73 üncü maddede ise, belirtilen para cezalarının üst yönetici tarafından verileceği ifade edilmektedir.

Bir konudan dolayı ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanılmış olması, aynı konuda disiplin kovuşturmasını geciktirmez ve ilgilinin ceza kanununa göre mahkum olup olmamasının disiplin cezası uygulamasına etkisi bulunmaz.

2. Cezai Sorumluluk

Sözleşmenin uygulanması sırasında, ceza kanunlarının suç olarak tanımladığı işlem ve eylemlerin kamu görevlilerince işlenmesi halinde ceza sorumluluğu gündeme gelir. Bu durumda, ceza kanunlarından doğan hükümler nedeniyle ilgililer hakkında ceza kovuşturması gerekli olmakla birlikte, 4735 sayılı Kanun başta olmak üzere diğer bazı kanunlarla da bu husus teyit edilmektedir.

4735 sayılı Kanunun 28 ve 5018 sayılı Kanunun 71 inci maddesinde sözü edilen hükümler yer almaktadır. Ayrıca, 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 78 inci maddesinde de, inceleme sırasında suç teşkil eden fiillere rastlanılması halinde, Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulması hususu düzenlenmiştir.

Kamu görevlilerince işlenebilecek suçlar ve bu suç fiillerine uygulanacak cezalar 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda hüküm altına alınmıştır.(Madde 204-Resmi belgede sahtecilik, Madde 2015-Resmi belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek, Madde 235-Edimin ifasına fesat karıştırma, Madde 250-İrtikap, Madde 252-Rüşvet, Madde 255-Nüfuz ticareti, Madde 257-Görevi kötüye kullanma, Madde 258- Göreve ilişkin sırrın açıklanması)

4735 sayılı Kanunun 28 inci maddesinde, bu Kanun kapsamına giren işlerden dolayı yargı organlarınca herhangi bir ceza verilmiş olanların, bu Kanun kapsamına giren bütün kamu kurum ve kuruluşlarınca bu Kanunun ve ilgili diğer mevzuatın uygulanması ile görevli ve yetkili kadrolara atanamayacakları ve görev alamayacakları ifade edilmiştir.

3. Mali Sorumluluk

3.1. Devlet Memurları Kanunu Göre Mali Sorumluluk

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 13 üncü maddesinde, kişilerin kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak ilgili uğradıkları zararlardan dolayı bu görevleri yerine getiren kamu personeli aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açacakları, ancak kurumun genel hükümlere göre sorumlu personele rücu hakkının saklı olduğu belirtilmiştir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Kişisel sorumluluk ve zarar başlıklı 12 nci maddesinde;

“Devlet memurları, görevlerini dikkat ve itina ile yerine getirmek ve kendilerine teslim edilen Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Devlet memurunun kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizliği sonucu idare zarara uğratılmışsa, bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedeli üzerinden ödenmesi esastır.

Zararların ödettirilmesinde bu konudaki genel hükümler uygulanır. Ancak fiilin meydana geldiği tarihte en alt derecenin birinci kademesinde bulunan memurun brüt aylığının yarısını geçmeyen zararlar, kabul etmesi halinde disiplin amiri veya yetkili disiplin kurulu kararına göre ilgili memurca ödenir.”

Hükmü yer almaktadır.

3.2. Borçlar Kanunu Açısından Mali Sorumluluk

Mahkemece hükme bağlanması gereken bir tazminat sorumluluğu olup, Kanunun, Haksız fillerinden doğan borç ilişkileri başlığı altındaki 49 ve takip eden maddelerinde düzenlenmiştir.

74 üncü madde uyarınca, hukuk hakimi zarar verenin kusurlu olup olmadığı hakkında karar verirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı değildir. Ceza hakiminin kusurun değerlendirmesine ve zararın belirlenmesine ilişkin kararı da, hukuk hakimini bağlamaz.

2.3. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Açısından Sorumluluk

Kanunun Kamu zararı başlıklı 71 inci maddesinde belirtilmiş olup, maddenin son fıkrasına istinaden Bakanlar Kurulunca Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik çıkarılmıştır.

5018 sayılı Kanunun sorumluluk ile ilgili hükümlerine göre, Sayıştay yargısı açısından hangi görevlilerin hangi işlemlerden sorumlu oldukları hususu 5018 sayılı Kanun Çerçevesinde Sorumlu Tutulacak Görevli ve Yetkililerin Belirlenmesi Hakkında Sayıştay Genel Kurul Kararı ile belirlenmiştir. (14.6.2007 tarih 5189/1 sayılı SGKK)