İZİNLİ OLUNAN DÖNEMLERDE YEMEK ve YOL BEDELLERİ KESİLİR Mİ?

1. GİRİŞ

Hizmet alım ihalelerinin büyük kısmında (Personel çalıştırılmasına dayalı olsun veya olmasın) ihale konusu işte çalışan kişilere yemek ve yol yardımı yapılmaktadır. Bu yardım çoğunlukla da nakdi olarak yapılmaktadır.

Ancak, yapılan bu yardımın izinli ve raporlu olunan dönemlerde de devam ettirilip ettirilmeyeceğine yönelik idareler ciddi uygulama farklılıkları bulunmakta ve hesaplamalarda da hatalar yapılmaktadır.

2. KONUYA YÖNELİK AÇIKLAMA

Yemek ve yol bedellerinin nasıl düzenleneceğine yönelik olarak Kamu İhale Genel Tebliğinde şu düzenleme yer almaktadır:

“78.13. Yemek ve yol bedelinin nakdi olarak ödeneceği öngörülen ihalelerinin idari şartnamelerinde, yemek ve yol bedelinin günlük brüt tutarları ve ayda kaç gün ödeneceği yazılacak, bu brüt tutarların nakdi olarak ödeneceği ve ücret bordrosunda gösterileceği açıkça belirtilecektir. Her ay 30 gün olarak kabul edilecek ve bazı ayların 30 günden daha fazla ya da eksik günleri dikkate alınmayacaktır. İdari şartnamede 26 veya 22 olarak belirlenen aylık gün sayısı üzerinden hesaplama yapılacak ve 31 veya 28 gün olan aylardaki fiili gün sayısı dikkate alınmayacaktır. Yemek ve yol için aylık gün sayısı belirlenmemiş ise 26 gün olarak hesaplama yapılacaktır.”

Söz konusu düzenleme yemek ve yol bedellerinin ihale yapılırken nasıl dikkate alınacağını açıklamış olmakla beraber, hakediş ödemeleri yapılırken, sebebi ne olursa olsun işe gelinmeyen hallerde bu ödemelerin yapılıp yapılmayacağına yönelik düzenleme Tebliğde yer almamaktadır.

İdarelerin büyük çoğunluğu işe gelinmeme hallerinde yemek ve yol bedellerini kesmemektedir. Bu uygulama hatalıdır.

4857 sayılı İş Kanunda şu hüküm yer almaktadır:

“Tatil ücretine girmeyen kısımlar

Madde 50 - Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz.”

Hükme bakıldığında, fiili olarak çalışma yapılmayan hallerde sosyal yardımların verilmediğini görmekteyiz. Yemek ve yol yardımları sosyal yardım mahiyetindedir.

Söz konusu kesintinin yapılmasına yönelik olarak Yargıtay tarafından da kararlar verilmiştir. Yargıtay Hukuk Dairesinin ..

3. YEMEK ve YOL BEDELLERİNİN KESİLMEME İMKÂNI VAR MIDIR?

İdarelerin kural olarak gelinmeyen günlerin yemek ve yol bedellerini kesmesi gerekir. Ancak, ihale dokümanlarına kesilmeyeceğine yönelik bir düzenleme koyarlarsa, yemek ve yol bedelleri kesilmeden de hakedişler düzenlenebilir.

4857 sayılı Kanunun 45 inci maddesinde “Saklı Haklar” düzenlenmiştir:

“Toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerine hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde işçilere tanınan haklara, ücretli izinlere ve yüzde usulü ile çalışan işçilerin bu Kanunla tanınan haklarına aykırı hükümler konulamaz.

Bu hususlarda işçilere daha elverişli hak ve menfaatler sağlayan kanun, toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesi veya gelenekten doğan kazanılmış haklar saklıdır.”

İşçilere kanunlarla verilmiş haklar ellerinden alınamaz, ancak, işçilere kanunlarla verilmemiş olsa dahi ilave haklar verilebilir. Burada idareler açısından geniş bir hareket alanı bulunmaktadır. Bu sebeple idareler ihale dokümanlarına rapor ve izin hallerinde yemek ve yol bedeli kesintisi yapılmayacak şeklinde ifadeler koyarlarsa, bu yönde kesinti yapılmayacaktır.

4. SONUÇ

Yukarıda yaptığımız açıklama sadece personel ihaleleri için geçerli değildir. Bütün hizmet alım ihalelerinde, eğer çalışan kişi yerine yenisi getirilmemiş ise, işe gelinmeme halinde yemek ve yol bedellerinin kesilmesi gerekir.

Ancak, uygulamada hem kesintiler yapılırken, hem idarelerin farklı düzenlemelerinden dolayı, aşağıda yer verdiğimiz tespitlere riayet etmeleri gerekir:

      Yemek ve yol kesintileri yapılırken işveren primlerinin de eklenmesi gerekir.

      Yemek ve yol kesintileri çalışılan gün hesabı dikkate alınarak yapılır.

      Yemek istisna tutarı her altı ayda bir değiştiğinden, yıllık izin halinde daha fazla fiyat farkı hesabı yapılmalıdır.