SAYIŞTAY KARARLARI ÇERÇEVESİNDE BELEDİYELERİN TEMSİL, AĞIRLAMA VE TÖREN GİDERLERİ

1. GİRİŞ

Türk Dil Kurumuna göre temsil; birinin veya bir topluluğun adına davranma, ağırlama ise misafirlere bulunduğu yörenin töre ve geleneklerini en iyi şekilde yansıtacak şekilde izzet-i ikramda bulunma demektir.

Günümüzde Belediyeler mahalli müşterek ihtiyaçların karşılanması amacıyla temsil, ağırlama ve tören harcamalarına çokça başvurmaktadırlar. Makalemizde temsil, ağırlama ve tören giderlerinin mevzuat açısından değerlendirilmesi yapılacak ve bu harcamalara ilişkin Sayıştay kararları ile konu zenginleştirilmeye çalışılacaktır.

2. TEMSİL AĞIRLAMA VE TÖREN GİDERLERİNİN MEVZUAT AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

5393 sayılı Belediye Kanununun 60’ıncı maddesi (k) bendinde belediyenin giderleri bölümünde temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderlerinin bu giderleri sayılmıştır. Ayrıca yine 5393 sayılı Kanunun 38’inci maddesi (o) bendinde temsil, ağırlama ve tören giderleri için ayrılan ödeneğin Belediye Başkanı tarafından kullanılacağı hükme bağlanmıştır.

Belediye idaresinin başı ve temsilcisi olan belediye başkanının bu sıfatının gereği olarak yapacağı temsil, ağırlama ve tören giderleri konusunda uyacağı kurallar ise Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesinde belirlenmiştir.

Bu Yönergeye göre genel kural; “temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayini belediye başkanının takdirine tabidir. Bu giderlerin yapılmasını gerektiren tören veya toplantıya belediye başkanının katılması şartı aranmaz.” Şeklinde belirlenmiştir.

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesine göre temsil, ağırlama ve tören giderlerinin ayrıntıları aşağıdaki gibidir;

 “Temsil Giderleri” başlıklı 4’üncü maddesinde “Temsil giderleri görevle ilgili olmak şartıyla;

• Beldede başarılı çalışmaları görülenler için toplantılar düzenlemek,
• Kupa ve benzeri teşvik uygulamalarında bulunmak,
• Gerçek ve tüzel kişilere plaket, ödül ve hediye vermek, çiçek göndermek,
• Beldede göreve başlayan veya ayrılan protokole dahil kişiler için toplantılar düzenlemek ve hediye vermek,

için yapılır.”

“Ağırlama Giderleri” başlıklı 5’inci maddesinde “Ağırlama, beldenin misafiri durumunda olan;

• Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu üyeleri,
• Hükümet Merkezi veya diğer illerin protokolüne dahil kişiler,
• Yabancı ülke temsilcileri veya konuklar,
• Sanat, bilim, kültür ve spor dallarında temayüz etmiş kişiler,
• Basın mensupları,
• Beldenin kalkınmasında katkısı olanlar veya olacağı anlaşılanlar,
• İle bu kişilerin eşleri ve refakatindeki görevliler için geleneklere ve davetin şumulüne göre, ağırlama, konuklama, konutlandırma ve bu işlerle ilgili olarak hazırlıkların gerektirdiği giderlerle ziyafet, kokteyl, hediye, çiçek, bahşiş ve taşıma giderleri şeklinde yapılır.”

9’uncu maddesinde “Aşağıda belirtilen törenlerin gerektirdiği giderlerin tümü veya bir kısmı, tören komitesinin kararı ile ödenebilir;

a) Resmi ve dini bayramlar ile anma günleri,

b) Beldenin kurtuluş günleri,

c) Festival ve fuarlar,

d) Beldenin sosyal, ekonomik ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunacak temel atma ve açılış günleri,

e) Milli mücadeleye ait önemli günler.”

10’uncu maddesinde “Yukarıdaki maddelerde belirtilen giderler dışında kalan ve yapılması Belde için gerekli olan veya mahalli örf, adet ve sosyal yaşantı için de gerekli sayılan etkinlik ve törenler için (nişan, nikah, ölüm gibi) harcama yapılabilir.” Hükümleri yer almaktadır.

3. BELEDİYELERİN TEMSİL VE AĞIRLAMA GİDERLERİNİN SAYIŞTAY KARARLARI İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu bölümde Sayıştay dairelerinin ve temyiz kurulunun farklı zamanlarda vermiş olduğu kararları üzerinden Belediyelerin temsil ve ağırlama giderlerinin değerlendirilmesi yapılacaktır.

3.1. KONULAR

Konu-1: İlçeye gelen film çekim ekibinin konaklama ve yemek bedellerinin Belediye bütçesinden ödenmesi.

Belediye Kanununun yukarıda anılan hükümlerinin gereği belediyelerin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçların karşılanmasından sorumlu oldukları ve belediyelerin bu sorumluluklarını yerine getirirken belediyenin mali durumu ve hizmetin ivediliği gibi hususlara dikkat etmesi zorunluluğunun bulunduğu görülmektedir. Yine bu hükümler gereği belediyelerin turizm ve tanıtım hizmetini yerine getirmeleri söz konusu olmakla beraber bu hizmetin mahalli müşterek nitelikteki bir ihtiyaca cevap vermesi gerekmektedir. Filmin konusu ise beldenin tanıtımı değildir.

Film ekibinin mezkûr Yönergenin 5. maddesinde belirtilen beldenin kalkınmasında katkısı olanlar veya olacağı anlaşılanlar kategorisinde bulunduğu iddia edilmiştir. Ancak yapılan giderin ağırlamadan ziyade film süresince konaklama ve yemek giderlerinin üstlenilmesi mahiyetinde bulunduğu, film ekibinin beldeye katkısının somut olarak belirlenemediği anlaşılmaktadır[1].

Konu-2: Resmi ve dini bayramlar ile, öğretmenler günü gibi anma günlerinde yerel gazetelere verilen kutlama ilanları ile Belediye hakkında tanıtıcı bilgilerin duyurulmasına yönelik ilanlar için yapılan harcamalar

Resmi ve dini bayramlar ile öğretmenler günü gibi anma günlerinde yerel gazetelere verilen kutlama ilanları ile Belediye hakkında tanıtıcı bilgilerin duyurulmasına yönelik ilanlar için yapılan harcamalar, Belediyeyi temsilen yapılan ve amirin takdir yetkisi içinde mütalaa edilebilecek türden harcamalar olduğundan mevzuata aykırılık bulunmamaktadır[2].

Konu-3: TRT’nin Düzce ilinde çekilen dizi için gelen kişilerin yemek ve konaklama giderlerinin Belediye bütçesinden ödenmesi.

……bahsi geçen dizi Düzce ilinin tanıtımı maksadıyla çekilen bir program olmayıp, TRT ile tüzel kişiliği olan yapımcının ticari iş ilişkisi çerçevesinde bütün maliyetleri TRT tarafından ödenen bir dizidir. Düzce Belediyesi’nin dizinin yönetmen ve oyuncularının yemek ve konaklama giderlerini karşılama yükümlülüğü ve yetkisi bulunmamaktadır. Diğer bir ifade ile bu giderler tamamen ticari ve kişisel hizmetler kapsamında değerlendirilmesi gereken harcamalar olup, bu giderlerin Temsil, Ağırlama ve Tören giderleri kapsamında ödenmesi mümkün değildir. Kaldı ki kamu zararı tablosu incelendiğinde; yapılan giderlerin, bir defaya mahsus, mahalli örf ve adetler çerçevesinde, beldenin misafiri konumundakilere yapılan bir ağırlama gideri olmayıp, farklı tarihlerde sürekli olarak tekrar eden harcamalar (yemek ve konaklama gideri) şeklinde olduğu görülmektedir. Bu itibarla TASDİKİNE[3].

Konu-4:  Sünnet törenlerine katılan Belediye Başkanının çeyrek altın takması.

5393 sayılı Belediye Kanununun "Belediyenin Giderleri" başlıklı 60. maddesinin (k) bendinde temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderlerinin bütçeden ödeneceği ifade edilmiş aynı zamanda Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi ile de bu harcamaların belediye bütçesinden yapılabileceği vurgulanmıştır.

Aynı Kanunun 38. maddesinin "Belediye Başkanının görev ve yetkileri" başlıklı (o) bendinde "Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak" yetkisi Belediye Başkanına bırakılmıştır.

Söz konusu Yönergenin Genel Kural Başlıklı 3. maddesinde, temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayininin belediye başkanının takdirine tabi olduğu belirtilmiştir. Temsil giderlerinde görevle ilgili olmak, ağırlama giderlerinde de beldenin misafiri olmak şartı dışında her hangi bir kısıtlama getirilmemiştir.

Ayrıca, aynı yönergenin 10. maddesinde, yukarıdaki maddelerde belirtilenler dışında kalan ve yapılması belde için gerekli olan veya mahalli örf adet ve sosyal yaşantı için de gerekli sayılan etkinlikler ve törenler için (nişan, nikah, ölüm gibi) de harcama yapılabileceği, düzenlenmiştir.

Belediye başkanının belediyeyi temsilen katılmış olduğu nişan, nikâh ve düğün törenlerinde altın hediye etmesi, bu Yönergenin 10. maddesinde düzenlenen mahalli örf, adet ve sosyal yaşantı için gerekli sayılan etkinlikler kapsamında bulunduğundan, yapılan harcamada mevzuata aykırılık görülmemiştir[4].

Konu-5: Belediyenin gerçekleştirdiği spor kulübü yöneticileri, antrenörleri ve spor yazarlarının katıldığı akşam yemeği ve söyleşi programına ilişkin giderlerin belediye bütçesinden yapılması.

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Belediyenin giderleri” başlıklı 60’ıncı maddesinin (k) ve (n) bendinde ise;

“k) Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri.

n) Sosyo-kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderler.” denilmiştir. Dolayısıyla, Belediye Kanunu’nun ilgili maddeleri gereği belediyenin tanıtım ve temsil giderlerinin kamu zararı niteliği taşıması mümkün değildir.

5393 sayılı yasa ile temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneğin kullanma yetkisinin Belediye Başkanına verilmiş olması; Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Yönergesi’nin 3’üncü maddesine göre temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu kapsam ve miktarının tayininin Belediye Başkanının takdirine tabi olması ve temsil giderlerinde görevle ilgili olmak, ağırlama giderlerinde de beldenin misafir olmak şartı dışında herhangi bir kısıtlamanın getirilmemiş olması,

Yönerge’nin 5’inci maddesine göre sanat, bilim, kültür ve spor dallarında temayüz etmiş kişiler, basın mensupları, beldenin kalkınmasında katkısı olanlar veya olacağı anlaşılanları kapsayan bir organizasyon olması,

Aynı yönergenin 10’uncu maddesinde düzenlenen, yukarıdaki maddeler de belirtilen giderler dışında kalan ve yapılması belde için gerekli olan veya mahalli örf, adet ve sosyal yaşantı içinde gerekli sayılan ve törenler için harcama yapılabilir olması, nedenleriyle,

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22/d doğrudan temin yöntemi ile hizmet alımı şeklinde Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’ne uygun olarak ödeme emri belgesi hazırlanmak suretiyle ödemenin yapılmasında mevzuata aykırılık bulunmadığından konu hakkında ilişilecek husus bulunmadığına[5].

Konu-6: Farkındalık yaratmak ve ilçe kalkınmasına katma değer oluşturmak amacıyla yapılan “Kadın Müzesi”nin açılışı için yapılan organizasyona katılan ulusal ve yerel basın mensupları ile protokolün ağırlanmasında ve bu amaçla bütçesinde harcama yapılması.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun; 15’inci maddesinin (a) bendinde ''Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmanın'', belediyenin yetkileri arasında sayılması; 14’üncü maddesinin (a) bendinde, kültür ve sanat, turizm ve tanıtım işlerinin, belediyenin görevleri arasında sayılması; 60’ıncı maddesinin (k) ve (n) bendinde ise, Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri ile sosyo-kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderlerin belediyenin giderleri arasında sayılması, nedenleriyle, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22/d doğrudan temin yöntemi ile hizmet alımı şeklinde Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’ne uygun olarak ödeme emri belgesi hazırlanmak suretiyle ödemenin yapılmasında mevzuata aykırılık bulunmadığından konu hakkında ilişilecek husus bulunmadığına[6].

Konu-7: Belediye hizmetlerinin tanıtımının yapılması ve hemşerilerin bilgilendirilmesi amacıyla şehrin değişik yerlerindeki panolarda reklam verilmesi.

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Belediyenin giderleri” başlıklı 60’ıncı maddesinin (k) ve (n) bendinde ise; “k) Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri. n) Sosyo-kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderler” denilmektedir.

Dolayısıyla, Belediye Kanunu’nun ilgili maddeleri gereği belediyenin tanıtım ve temsil giderlerinin kamu zararı niteliği taşıması mümkün değildir.

Belediyece sosyal sorumluluk projeleri kapsamında düzenlenen etkinliklerin, ilçenin tanıtımına yönelik halkın bilinçlendirilmesi, yapılan yeniliklerin kamuoyuna duyurusunun etkin bir şekilde yapılabilmesi ve hizmetlerin geniş kitlelere duyurulması amacıyla Akar bant ilanı verilmesi işi ile ilgili doğrudan temin yöntemi ile hizmet satın alınmış ve uygun teklif veren yüklenici ile sözleşme yapılmış olduğu anlaşılmaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun; 15’inci maddesinin (a) bendinde ''Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmanın'', belediyenin yetkileri arasında sayılması; 14’üncü maddesinin (a) bendinde, kültür ve sanat, turizm ve tanıtım işlerinin, belediyenin görevleri arasında sayılması; 60’ıncı maddesinin (k) ve (n) bendinde ise, temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri ile sosyo-kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderlerin belediyenin giderleri arasında sayılması, nedenleriyle, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22/d doğrudan temin yöntemi ile hizmet alımı şeklinde Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’ne uygun olarak ödeme emri belgesi hazırlanmak suretiyle ödemenin yapılmasında mevzuata aykırılık bulunmadığından konu hakkında ilişilecek husus bulunmadığına[7]

3.2. SORULAR

Soru-1: Belediye Başkanı, Belediyenin tanıtımı dışına çıkarak gazetelerde kendi ile ilgili haberler yaptırıp ücretini bütçeden ödeyebilir mi?

Söz konusu giderlerin “Belediyenin yaptığı hizmetleri halka tanıtmak amacıyla bazı yerel gazetelerde orta sayfa ilanı verilmesi” şeklinde Başkanlık Makamından alınan onaya istinaden yapılmasına rağmen, gazetelerde Belediye hizmetlerini tanıtıcı herhangi bir tanıtım ilanının yer almadığı, daha çok Belediye Başkanı …’dan övgü ile söz eden haberlerin yer aldığı görülmüştür. Diğer bir ifade ile belediye hizmetlerinden ziyade belediye başkanının reklam ve tanıtımı yapılmıştır. Ayrıca bunların hiçbiri ilan şeklinde değil, gazete haberi şeklindedir. Bu nedenle TASDİKİNE[8].

Soru-2: Yılbaşı, Ramazan ve Kurban Bayramlarında Çeşitli Bürokrat ve Basın Mensubuna Hediye Edilmek Üzere Alınan Gömlek, Kravat..Vb Bedeli Temsil Ağırlama Bütçesinden Ödenebilir Mi?

Temsil Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi’nin “Temsil Giderleri” ile ilgili 4.maddesinin uygulanmasında “görevle ilgili olmak” şartının yerine getirilmesi gerekmektedir. Yılbaşı kutlaması ve diğer dini günler için satın alınan hediyelerin bu şartı taşımadan, uzunca bir liste hazırlanmak suretiyle ilgili ilgisiz kimselere dağıtıldığı anlaşılmaktadır. Belediyenin kaynaklarının bu şekilde kullanılması temsil ağırlamanın amacına aykırı olduğu gibi kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılması ile kötüye kullanılmaması ilkesine de aykırıdır[9].

Soru-3: İlçede Yaşayan Vatandaşların Resmi, Dini Ve Özel Günlerini Kutlamak Ve Sosyal-Güncel Olayların İlanı ve Reklamı İçin Alınan Toplu SMS Gönderim Bedellerinin Belediye Bütçesinden Karşılanması Mümkün Müdür?

Belde sakinlerinin resmi, dini ve özel günlerinin kutlanması ile sosyal- güncel olayların ilanı ve reklamı için yapılan toplu SMS gönderim bedelleri belediyeyi temsilen yapılan, geleneklere ve sosyal yaşantıya uygun ve amirin takdir yetkisi içinde mütalaa edilebilecek türden harcamalar olduğundan belediye bütçesinden karşılanması mümkün bulunmaktadır[10].

Soru-4: Belediye Başkanı Dışındaki Belediye Yöneticilerinin veya Belediye Başkanı Eşinin Adına Gerçek veya Tüzel Kişilere Gönderilen Çiçek Bedellerinin Belediye Bütçesinden Ödenmesi Mümkün müdür?

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi’nin “Genel Kural” başlıklı 3’üncü maddesinde; “Temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayini belediye başkanının takdirine tabidir” hükmü bulunmakta olup, bu hüküm uyarınca temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayini Yönergenin ilgili maddelerindeki sınırlamalar dahilinde belediye başkanına ait olacaktır.

Bu durumda, Belediye Başkanı dışındaki belediye yöneticilerinin veya Belediye Başkanı eşinin adına gerçek veya tüzel kişilere gönderilen çiçek bedellerinin temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri kapsamında belediye bütçesinden ödenmesi mümkün değildir[11].

Ayrıca eski tarihli; Sayıştay Temyiz Kurulunun 21.06.1994 Tarih ve 23475 Sayılı Kararında: “Milli ve dini bayramlar ile Cumhurbaşkanının ziyareti nedeni ile mahalli gazetelere verilen kutlama ve teşekkür ilanları için yapılan harcamaların belediye bütçesinden ödenebileceği” 05.04.1994 Tarih ve 23412 Sayılı Kararında; “Ölüm ve teşekkür ilanlarına ilişkin giderlerin belediye bütçesinden ödenebileceği” 04.05.1993 Tarih ve 23023 Sayılı Kararında; “Belediye başkanının bayram tebriklerinin bayram gazetesinde yayımlanması karşılığında ve …….- ……. maçı için gerekli ses düzeni kiralanması için ödenen paralara ilişkin verilen tazmin hükmünün kaldırılması, 22.02.1994 Tarih ve 23372 Sayılı Kararında: “Temizlik kampanyasını görüntülemek için davet edilen TRT kameramanlarının ağırlama ve konaklama giderlerinin belediye bütçesinden ödenebileceği,” 07.12.1993 Tarih ve 23266 Sayılı kararında; “Mahalle muhtarlarına verilen toplu taşım kartı bedellerinin belediye bütçesinden ödenmesinin mümkün olmadığı,” Sayıştay Temyiz Kurulunun 26.06.2001 gün ve 25263 sayılı kararında; “Siyasi parti temsilcilerine Belediye Başkanı tarafından verilen yemeğin temsil-ağırlama ve tören giderleri kapsamında değerlendirilmesi gerekeceği” sonucuna varılmışsa da; Temyiz Kurulunun 12.09.2000  gün ve 24826 sayılı kararında: “Belediye Meclis üyeleri ile belediye çalışanları ve eşlerinin belediye bütçesinden ağırlanmasının mümkün olmadığı” belirtilmiştir.  Temyiz Kurulunun 01.11.2004 gün ve  27414 sayılı kararında ise: “Belediye personeline bayram hediyesi olarak alınan çikolataların temsil ağırlama kapsamında değerlendirilerek belediye bütçesinden ödenmesinin mümkün olduğu”  sonuçlarına varılmaktadır.

4. SONUÇ

Belediyelerin Temsil ve Ağırlama Giderlerine ilişkin mevzuat hükümlerinin ve Sayıştay Temyiz Kurulu Kararlarının değerlendirilmesi sonucunda;

Yapılacak Temsil ve Ağırlama Giderlerinin,

• Belediyelerin görev ve sorumlulukları içerisinde yer alması,
• Mahalli ve müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere harcama yapılması,
• Yapılan harcamaların il, ilçe ve beldeler üzerinde direkt olarak katkıda bulunması (tanıtım, ekonomik destek vs. gibi),
• Belediye Başkanlarının direkt olarak kendi tanıtım ve propagandalarını yapmamaları şartıyla harcanması,
• Düğün, sünnet, nişan gibi törenlerde takılan altınların mahalli örf, adet ve sosyal yaşantı için gerekli sayılan etkinlikler kapsamında bulunması,

Gerekmektedir.