4734 Sayılı Kanun Sağlık Sektörünün Kaliteli Mal Alımı Yapmasına Engel Midir?

Mal Alımları
4734 SAYILI KANUN SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN KALİTELİ MAL ALIMI YAPMASINA ENGEL MİDİR?
Özeti :

Bu makalemizin amacı, Kamu İhale Mevzuatının kaliteli mal alımı yapılması konusunda sağlık sektöründe çalışan kişilerin sahip oldukları düşüncelerin bir kısmının Kamu İha le Kanununun bilinmemesinden ve sektörde yeterli düzenlemelerin bulunmamasından kaynaklandığını ortaya koymaktır. Bu sebeple öncelikle kalitenin ne anlama geldiği ve sağlık sektörünün kaliteye nasıl baktığı ortaya konulmuş, Kamu İhale Kanununda yer alan; a ncak, uygulanması hususunda yeterli bilgiye sahip olunmayan konular açıklanmış ve nihayetinde sağlık sektörünün kendi yapısından kaynaklı sıkıntıların çözümü için yapılması gerekli değişikler ifade edilmiştir

  İhale ve mali konularda DANIŞMANLIK ve EĞİTİM talepleriniz için iletişime geçmek üzere lütfen TIKLAYINIZ

 4734 SAYILI KANUN SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN KALİTELİ MAL ALIMI YAPMASINA ENGEL MİDİR?

 

4734 SAYILI KANUN’UN KONUYA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİ

 

İkinci bölümde kaliteden ne anlaşılması gerektiği ve kalitenin belirlenmesinde dikkate alınacak unsurlar üzerinde durulmuştur. Bu unsurlar ile Kamu İhale Mevzuatı’nda yer alan kaliteye ilişkin düzenlemeler bir arada değerlendirildiğinde, bazı benzerliklerin ortaya çıktığı görülmektedir. Kalitenin fiyata göre belirlenmesi ile fiyat dışı unsurların ve aşırı düşük teklif sorgulamasının, kalitenin standartlara göre belirlenmesi ile kaliteli mal alımı için yapılacak yeterlilik düzenlemelerinin ve son olarak da kaliteli malın numune ile belirlenmesi ile ihalelerde mala ilişkin istenilecek numunelerin benzerlik taşıdığı ifade edebilir. İhale mevzuatında yer alan bu düzenlemeler aşağıda detaylı olarak ele alınmıştır:

 

1. Fiyat Dışı Unsur Düzenlemesi

 

4734 sayılı Kanun, ihalelerin ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi üzerine bırakılmasını öngörmüştür. Kanun’un 40’ıncı maddesine göre “Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, sadece fiyat esasına göre veya fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları belirlenir.” Kanun’da görüldüğü gibi ihalelerin en düşük fiyatı teklif edene verilmesi amaçlanmamış, ekonomik açıdan en avantajlı teklife verilmesi öngörülmüştür. Ekonomikliğin ise en düşük fiyat olmadığı açıktır. Alınmış olan iki üründen bir tanesinin 1 kez, diğerinin de 3 kez kullanılabileceği varsayımından hareketle, 3 kez kullanılacak olan ürünün fiyatının diğerinin iki katı olması halinde dahi ekonomik olacağını söylemek yanlış olmayacaktır.

Bu bağlamda, idarelerin kaliteli mal alabilmesi için dikkate alabileceği en önemli düzenlemelerden bir tanesi fiyat dışı unsurlardır. Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, “Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde; fiyat dışı unsurlara, bu unsurların parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına ve hesaplama yöntemine yönelik düzenlemenin gerekçelerinin yer aldığı açıklama belgesinin” ihale işlem dosyası içerisinde yer alacağı belirtilmektedir.

 

Yine Yönetmelik’in 60’ıncı maddesinde fiyat dışı unsurlara ve bu unsurlara yönelik yapılacak düzenlemelere aşağıdaki şekilde işaret edilmektedir:

 

  • İhalelerde fiyat dışı unsur olarak belirlenebilecek unsurlar; işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer vb. şeklinde sıralanabilir. İdarelerce bu unsurlardan birisinin veya birkaçının fiyat dışı unsur olarak belirlenmesi noktasında alım konusu malın özelliğinin dikkate alınması gerekmektedir.

 

  • Fiyat dışı unsurların parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına yönelik düzenlemeler ile bunların hesaplamalarda nasıl dikkate alınacağına ilişkin ifadelerin idari şartnamelerin 35’inci maddesinde yapılması gerekmektedir.

 

  • Fiyat dışı unsur uygulaması ile birlikte aynı zamanda malların numuneleri de talep edilebilecektir. İhalede numune istenilmiş olması fiyat dışı unsur düzenlemesi yapılmasına engel değildir.

 

 

  • Belirlenecek fiyat dışı unsurların rekabeti engellememesi ve belirli bir marka veya modele işaret etmemesi gerekmektedir. Diğer türlü fiyat dışı unsur düzenlemesinin herhangi bir anlamı kalmayacaktır.

 

  • İhalelerde dikkate alınacak olan fiyat dışı unsurların yaklaşık maliyetle birlikte oluşturulması ve ihale yetkilisine onaya çıkılırken hazır olması gerekmekte olup, fiyat

dışı unsurlara ilişkin belge ihale onay belgesi ekinde yer alacaktır.

 

 

Kaliteli malın ne olması gerektiğinin idarelerce, yukarıda yer verilen ilkeler de dikkate alınmak şartıyla belirlenmesi ve yapılacak olan bu belirlemelerin de objektif olması gerekmektedir. Bu noktada idarelerin alınacak olan malın kalitesine yönelik olarak değerlendirme yapmaları ve bunları öncelik sıralamasına tabi tutmaları gerekmektedir.

 

2. Yeterlik Düzenlemeleri

 

Makalenin önceki bölümlerinde kalitenin idarenin ihtiyaçlarını karşılama yeteneği olduğu ifade edilmişti. Bu çerçevede kalite kapsamı içerisinde değerlendirilebilecek alt unsurların çok fazla olabileceği ve diğer fiyat dışı unsurların da çeşitli açılardan kaliteyle bağlantısı bulunduğunu söylemek mümkündür. Bu sebeple, mal alım ihalelerinde kaliteli malın alınması için idarelerce istenilebilecek yeterlik kriterleri içerisinde sadece kalite isminin geçtiği belgelerin değil, kanaatimizce konuyla bağlantılı olarak talep edilebilecek diğer düzenlemelerin de dikkate alınması gerekmektedir.

 

4734 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesinde “İsteklinin üretim ve/veya imalat kapasitesine, araştırma-geliştirme faaliyetlerine ve kaliteyi sağlamasına yönelik belgelerin” ihalelere katılımda mesleki ve teknik yeterlik belgesi olarak istenilebileceği belirtilmektedir.

 

Yönetmelik’in 27’nci maddesinde ise mal alımlarında kalitenin sağlanmasına yönelik istenilebilecek belgeler özetle aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir:

 

  • Özel imalat süreci gerektiren mal alım ihalelerinde makine-teçhizat ve ekipmana ilişkin belgeler ile kapasite raporu, kalite yönetim sistem belgesi, çevre yönetim sistem belgesi, ilgili meslek odaları tarafından düzenlenen imalat yeterlik belgesi ile hizmet yeterlilik belgesi istenebilir.

 

  • Alım konusu malın piyasaya arzı için zorunlu olan izin veya benzeri belgeler, ihaleye katılımda yeterlik belgesi olarak istenebilir.
  • İdarenin takdirinde bulunan ekonomik ve mali yeterlik ile mesleki ve teknik yeterlik belgelerine yönelik düzenlemeler yapılabilir.

Bu noktada özel imalat süreci gerektiren mallardan ne anlaşılması gerektiğinin de altının çizilmesinde fayda bulunmaktadır. Eğer ihtiyaç konusu mal seri üretime konu ise müşterinin özel ihtiyaçlarına yönelik olarak hazırlanmamışsa, bütün müşteriler için belirli standartlarda ve formda üretim yapılıyor ve bir veya birden fazla üretim bandında bunlar gerçekleştiriliyorsa, bu şekilde üretilen ürünler özel imalat süreci gerektirmeyen mallar olarak değerlendirilmelidir. Ancak, eğer idarenin özel projesine ve ihtiyaçlarına veya talebine yönelik olmak üzere bir üretim yapılıyorsa, yapılan üretim diğer üretilen mallardan çeşitli şekillerde farklılaşıyorsa, bu tür mallar da özel imalat süreci gerektiren mallar olarak ele alınmalıdır. Bu bağlamda, sağlık sektöründe idarelerin ihtiyaç duyduğu birçok mal ve malzemenin özel imalat süreci gerektirmediği ortaya çıkacaktır.

 

Özel imalat süreci gerektiren mal alımlarında deney-analiz-kalibrasyon laboratuvarları veya muayene kuruluşları tarafından üretimin veya malın kontrolünün yapılması hususunun yeterlik kriteri olarak idarelerce belirlenebilmesi mümkün değildir.

 

Mal alım ihalelerinde kalitenin yakalanması açısından alımın yapılacağı firmanın çalıştırdığı personelin de yeterli nitelik ve sayıda olması elzemdir. Ancak idarelerin personelin sayısına ve niteliğine ilişkin olarak yeterlik düzenlemesi yapabilmesi olanaklı değildir. Eğer bu yönde bir düzenleme yapılacaksa, bunların teknik şartnamelerde veya sözleşme tasarılarında yapılması gerektiği Yönetmelik’le hüküm altına alınmıştır.

 

3. Aşırı Düşük Teklif Sorgulaması

 

4734 sayılı Kanun’un 38’inci maddesine göre diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olan istekliler ihale komisyonlarınca tespit edilecek ve bu teklifler reddedilmeden önce sorgulama yapılacaktır.

 

4. Numune Değerlendirilmesi

 

İhalelerde numunenin talep edilmesi halinde buna ilişkin gerekli ve yeterli düzenlemelerin ihale dokümanlarında yapılması gerekmektedir. Numunenin alınmasından, nasıl değerlendirileceğine kadar olan süreçteki tespitlerin objektif olması ve eşit muamele ilkesi ile saydamlığı sağlayacak şekilde yapılması yine ehemmiyet arz edecektir.

 

 

5. Teknik Şartnamelerin Sağlıklı Hazırlanması