Belediye Şirketleri ve İstisna Uygulamaları
Sayıştay Uzman Denetçisi Salim DEMİREL ve Sayıştay Başdenetçisi H. Bahadır BARÇIN hocalarımıza teşekkür ederiz. 2010 yılı sonunda yürürlüğe giren 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile ülkemiz yüksek denetim kurumu Sayıştay’ın denetim alanı ve denetim kapasitesi uluslar arası standartlar doğrultusunda arttırılmıştır. Yeni Sayıştay Kanunu ile Sayıştay’ın denetim alanına giren idarelerden birisi de belediye şirketleridir. Belediye şirketleri kuruluş süreçleri 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda ana hatları ile çizilen özel hukuk tüzel kişileri olmakla birlikte 6085 sayılı Sayıştay Kanunu çerçevesinde Sayıştay denetimine ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu çerçevesinde de Kamu İhale Kanunu hükümlerine tabi olan ancak bir yönüyle de Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre yönetilen sermaye şirketleridir. Ancak Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi bu şirketler gerçekleştirilen mevzuat değişiklileri ile diğer kamu kurumları ile birlikte aynı değerlendirilebilmektedir. Veya mali uygulama da farklı yorumlarla karşılaşılabilmektedirler. Kitabımızda gerek Sayıştay denetimlerinde gerekse uygulama görülen; Gibi denetim süreçlerini ilgilendiren sorular dışında belediye şirketlerimizin en yoğun olarak sorun yaşadığı alan olan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında; Gibi 100’ü aşkın soruya yanıt verilmiştir. NOT: KİTAP MALİHAKEM SİTESİNE YÜKLENMEMİŞ OLUP, LÜTFEN İLETİŞİM KISMINDAN TALEP EDİNİZ.
Mart 2016, Birinci Sınıf Baskı
80 TL (KDV Dahil), 287 Sayfa
KISALTMALAR DİZİNİ xi
GİRİŞ 1
BİRİNCİ KİTAP_ 3
BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE SAYIŞTAY DENETİMİ 3
BİRİNCİ BÖLÜM_ 4
DENETİM KAVRAMI 4
- Denetim Kavramı, Tanımı ve Unsurları 5
2.Denetimin Tarihsel Gelişimi 8
3.Denetimin Amacı Ve İşleyiş Süreci 11
- Denetimin Sınıflandırılması 13
4.1. Denetimi Gerçekleştiren Organ Açısından Denetimin Sınıflandırılması 13
4.1.1. Siyasal Denetim_ 14
4.1.2. Yargısal Denetim_ 15
4.1.3.İdari Denetim_ 17
4.1.4. Kamuoyu Denetimi 18
4.1.5. Ombudsman (Kamu Denetçiliği) Denetimi 20
4.2. Denetimin Amacı Açısından Denetimin Sınıflandırılması 22
4.2.1. Mali Tablolar Denetimi (Mali Denetim) 22
4.2.2. Uygunluk Denetimi 23
4.2.3.Performans Denetimi 23
4.3. Denetimi Gerçekleştiren Kurumun Statüsü Açısından Denetim_ 25
4.3.1. İç Denetim_ 25
4.3.2.Dış Denetim_ 26
- Yüksek Denetim_ 27
5.1.Yüksek Denetim Kurumları 28
5.1.1. ABD’de Yüksek Denetim (Başkanlık Modeli) 30
5.1.2. Fransa’da Yüksek Denetim (Yarı Başkanlık Modeli) 34
5.1.3. İngiltere’de Yüksek Denetim (Parlamenter Model) 37
İKİNCİ BÖLÜM_ 41
SAYIŞTAY_ 41
- Sayıştay’ın Tarihsel Gelişimi 42
1.1.Osmanlı Devletine Kadar Türk Devletlerinde Sayıştay Teşkilatı 42
1.2. Osmanlı Devleti Döneminde Sayıştay_ 43
1.2.1. Tanzimat Öncesi Dönem_ 43
1.2.2. Tanzimat Sonrası Dönem_ 44
1.3. Cumhuriyet Döneminde Sayıştay_ 46
- Sayıştay’ın Statüsü, Örgüt Yapısı ve Özellikleri 49
2.1.Sayıştay’ın Anayasal Konumu_ 49
2.2 Sayıştay Bir Yargı Kurumu Mudur? Yoksa Denetim Kurumu Mudur?_ 49
2.3. Sayıştay’ın Bağımsızlık Düzeyinin Değerlendirilmesi 51
2.4. Sayıştay’ın Örgütsel Yapısı ve İşleyişi 56
2.4.1. Sayıştay Başkanı ve Başkan Yardımcıları 56
2.4.2. Yargı ve Karar Organları 58
2.4.2.8. Denetim ve Denetim Destek Grup Başkanlıkları 62
2.6. Belediye Şirket Denetim Sürecinde Bilinmesi Gerekli Kurullar ve Daireler 64
2.6.1. Daireler 64
2.6.2. Rapor Değerlendirme Kurulu_ 65
2.6.3. Denetim, Planlama ve Koordinasyon Kurulu_ 66
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM_ 68
BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE SAYIŞTAY DENETİMİ ÖNCESİ BİLİNMESİ GEREKLİ TEMEL BİLGİLER 68
- Sayıştay’ın Denetim Alanı 69
1.1.Belediye Şirketlerinde Sayıştay’ın Denetim Yapabilmesi İçin Belirli Bir Kamu Payı Zorunluluğu Var Mıdır? 70
- Sayıştay’ın Görevleri 71
- Belediye Şirketlerinin Sayıştay’a Düzenli Olarak Sunması Gereken Belgeler ve Bilgiler 72
3.1. Usul ve Esasların Belediye Şirketlerini İlgilendiren Genel Düzenlemeleri 73
3.2. Belediye Şirketlerinin Sayıştay Başkanlığına Düzenli Olarak Sunması Gereken Evraklar 75
3.3. Belediye Şirketlerinde Gerekli Mali Evrakları Hazırlamakla Sorumlu Olanlar Kimlerdir? 76
3.4. Sayıştay’a Düzenli Olarak Mali Evrakları Göndermemenin Sorumluluğu Nedir? 76
3.5 Kurumların Mali Hüküm İçeren Yönetmelikleri Hakkında Sayıştay Mütalaası Alınma Zorunluluğu ve Belediye Şirketlerinin Durumu_ 77
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM_ 79
BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE SAYIŞTAY DENETİM SÜRECİ 79
- Denetim Öncesi 80
1.1.Belediye Şirketimizin Sayıştay Denetimine Girdiğini Nasıl Anlayacağız? 80
1.2.Denetim Sürecinde Kimlerle Muhatap Olacağız?_ 80
- Denetim Süreci 81
2.1. Denetim Süreci Esnasında Bilinmesi Gereken Kritik Konular 81
2.1.1. Sayıştay Denetçilerinin Yetkileri Nelerdir?_ 82
2.1.2.Sayıştay Denetçilerince Her Türlü Belge İstenebilir Mi?_ 82
2.1.3. Denetim Esnasında Belediye Şirketlerinin Sorumlulukları Nelerdir? 83
2.1.4. Sayıştay Denetçilerince İstenilen Belgelerin Temin Edilmemesi Durumunda Nasıl Bir Müeyyide Uygulanabilir? 84
2.2. Denetim Süreci 85
2.2.1. Denetimin Amacı: 85
2.2.2. Sayıştay Belediye Şirketlerinde Hangi Tür Denetimleri Yapacaktır?_ 85
2.2.2 Belediye Şirketleri Olarak Sayıştay’ da Kamu Zararına İlişkin Hesap Yargılaması Süreçlerine Tabi Midir? 86
2.2.3. Denetim Süreci Standart Bir Süreç Midir?_ 86
2.2.4. Denetim Sürecine Giren Belediye Şirketlerinden İstenen Bilgi ve Belgeler Nelerdir? 87
2.2.5. En Küçük Hatalar Mali Tablolarımızın Olumsuz Görüş Almasına Sebebiyet Verecek midir? 88
2.2.6. Önemlilik Seviyesinin Altındaki Tespitler Raporda Yer Almayacak Mıdır? 89
2.2.7. Mali Denetim Süreci 89
2.2.8. Uygunluk Denetimi 91
- RAPOR SÜRECİ 92
3.1. Raporların Hazırlanarak Şirketlere Gönderilmesi 92
3.2. Şirketler Tarafından Verilecek Cevap Süresi 92
3.3. Cevaplar Gönderildikten Sonraki Süreç Nasıl İşlemektedir?_ 92
3.3.1. Denetim Ekibindeki Süreç 92
3.3.2. Denetim Raporlarının Sayıştay Dairelerinde Görüşülmesi 93
3.3.3. Son aşama: Rapor Değerlendirme Kurulu_ 93
3.3.4. Raporların Kamuoyuna Duyurulması 94
3.3.5. Raporlar Parlamentoya Gönderilmekte Midir?_ 94
3.3.6. Sayıştay Belediye Şirketlerinde Yerindelik Denetimi Yapabilir Mi?_ 95
BEŞİNCİ BÖLÜM_ 96
BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN SAYIŞTAY DENETİM SÜRECİNDE TARTIŞMA YARATAN HUSUSLAR 96
- Belediye Şirketleri Taşıt Kanunu Hükümlerine Tabi Midir?_ 97
- Belediye Şirketleri Harcırah Kanunu hükümlerine Tabi Midir?_ 99
- Belediye Şirket Personeline İlave Tediye Ödenme Zorunluluğu Bulunmakta Mıdır? 100
- Belediye Şirketine Ait Taşınmazların Satımı ve Kiralanması 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu Hükümlerine Göre Mi Gerçekleştirilecektir?_ 101
- Belediye Şirketleri Kamu Haznedarlığı İlişkisi (Kamu Bankaları Kullanma Zorunluluğu) Nedir? 102
ALTINCI BÖLÜM_ 109
2014 YILI SAYIŞTAY DENETİM SONUCUNDA BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR. 109
- Rapor İçerikleri 110
1.1. Denetlenen Belediye Şirketi Hakkında Bilgiler 110
1.2. Denetim Görüşü_ 110
1.2.1. Olumlu Denetim Görüşü Örneği 110
1.2.2. Şartlı Görüş Örneği 111
1.2.3. Olumsuz Denetim Görüşü Örneği 111
1.2.4. Görüş Vermekten Kaçınmak_ 111
1.3. Denetim Görüşünün Dayanakları 112
1.4. Denetim Görüşünü Etkilemeyen Tespit ve Değerlendirmeler 112
1.5. İzlemeye Alınan Tespitler 112
- 2014 Yılı Belediye Şirketleri Denetimleri Sonucu Sayıştay Raporlarında Yer Alan Hususlar 112
2.1. Denetim Görüşünü Etkileyen Tespit Ve Değerlendirmeler 113
2.1.1. Dönen Varlıklar 113
2.1.2. Duran Varlıklar 117
2.1.3. Kısa-Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 126
2.1.4. Denetim Görüşünü Etkileyen Diğer Tespitler 129
2.2. Denetim Görüşünü Etkilemeyen Tespit Ve Değerlendirmeler 133
2.2.1.Dönen Varlıklar 133
2.2.2. Duran Varlıklar 136
2.2.3. Kısa ve Uzun Vadeli Hesap Alanları 140
2.3. Uygunluk Denetimi Tespitleri 149
2.3.1. Şirket Gelirleri Hakkındaki Tespitler 149
2.3.2. Şirket Giderleri Hakkındaki Tespitler 153
a) Personeli İlgilendiren Tespit ve Değerlendirmeler 153
b) İhale Mevzuatına Yönelik Tespit ve Değerlendirme_ 158
c) Diğer Gider Kalemleri 161
d) Diğer Tespitler 164
İKİNCİ KİTAP_ 173
BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE İHALE VE 3(G) UYGULAMALARI 173
BİRİNCİ BÖLÜM_ 174
BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE İHALE UYGULAMALARI 174
1.GENEL OLARAK İHALE UYGULAMALARI 174
1.1.Belediye Şirketleri 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu Kapsamında Mıdır? 174
1.2.Sermayesinin Yarısından Fazlasına Sahip Olma Durumu Nasıl Anlaşılmalıdır? 177
1.3.Sermayesinin Yarısından Fazlasına Dolaylı Sahip Olma Durumu Nasıl Anlaşılmalıdır? 177
1.4.Belediye Şirketleri Ortağı Olduğu Belediyenin 4734 Sayılı Kanuna Göre Yaptığı İhaleye Katılabilir mi? 178
1.5.Belediye Şirketlerince Yapılan İhalelerde Belediye Personeli İhale Komisyonunda Üyesi Olarak Görevlendirilebilir mi?_ 189
1.6.Belediye Şirketleri Ortağı Olduğu Belediyenin, Kanunun 21/b-c-f Bentlerine Göre Yaptığı İhaleye Katılabilir mi? 189
1.7.Belediye Şirketleri Ortağı Olduğu Belediyenin Doğrudan Teminle Yaptığı Alımlara Katılabilir mi? 190
1.8.Belediye Şirketleri 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu Kapsamında Mıdır? 190
1.9.Belediye Şirketleri Ortağı Olduğu Belediyenin 2886 Sayılı Kanuna Göre Yaptığı İhaleye Katılabilir mi? 192
1.10.Belediye Şirketlerinin Elektronik Kamu Alımları Platformuna Kayıt Olması Zorunlu Mudur? 195
1.11.Belediye Şirketleri İş Deneyim Belgesi Düzenleyebilir mi?_ 196
1.12.Belediye Şirketlerinin 4734 Sayılı Kanuna Tabi Olarak Gerçekleştirdikleri İhalelerde Damga Vergisi Uygulaması Nasıl Olacaktır?_ 199
1.13.Belediye Şirketlerinin 4734 Sayılı Kanunun Doğrudan Temin Maddesi Çerçevesindeki Alımlarında Damga Vergisi Uygulaması Nasıl Olacaktır?_ 204
1.14.Belediye şirketleri 4734 sayılı Kanuna tabi alımlarında yaptıkları ödemeler nedeniyle Katma Değer Vergisi Tevkifatı yapmakla yükümlü müdür?_ 205
1.15.Belediye Şirketleri 4734 Sayılı Kanuna Tabi Yapım İşlerinden Kaynaklı Ödemeler Nedeniyle Gelir Vergisi Tevkifatı Yapmakla Yükümlü Müdür?_ 207
İKİNCİ BÖLÜM_ 210
BELEDİYE ŞİRKETLERİNDE 3(G) UYGULAMALARI 210
1.GENEL OLARAK 3(G) UYGULAMALARI 210
1.1. 3(g) Uygulamalarının Kapsamı Nedir?_ 210
1.2. Belediye Şirketleri Kanunun Diğer İstisna Maddelerine Göre Alım Yapabilir Mi? 215
1.3. 3(g) Kapsamında Yapılacak Alımlara İlişkin Belirlenmiş Esas ve Usuller Var Mıdır? 215
1.4. 3(g) Kapsamındaki Bir İş 4734 Sayılı Kanuna Tabi Olarak İhale Edilebilir Mi? 217
1.5. 3(g) Kapsamında Yapım İşi Yaptırılabilir Mi?_ 223
1.6. Belediye Şirketi Kendi İhtiyacı İçin Gerçekleştireceği Yapım İşini 3(g) Kapsamında Yaptırabilir Mi? 227
1.7. Belediye Şirketi Kendi İhtiyacı İçin Gerekli Olan Temizlik, Güvenlik ve Personel Taşıma Hizmeti Gibi Rutin Hizmet Alımlarını 3 (g) Kapsamında Gerçekleştirebilir Mi?_ 227
1.8. Belediye Şirketi Kendi İhtiyacı İçin Gerekli Olan Temizlik Malzemesi ve Kırtasiye Gibi Rutin Mal Alımlarını 3(g) Kapsamında Gerçekleştirebilir Mi?_ 229
1.9. Yaklaşık Maliyeti Limiti Aşan Mal ve Hizmet Alımları İstisna Kapsamında Tedarik Edilebilir Mi? 229
1.10. Yaklaşık Maliyeti 3 (g) Bendine Belirtilen Limite Eşit Olan Mal ve Hizmet Alımları İstisna Kapsamında Tedarik Edilebilir Mi?_ 230
1.11. Yaklaşık Maliyeti 3 (g) Bendine Belirtilen Limitin Altında veya Eşit Olmasına Rağmen Sözleşme Bedelinin Söz Konusu Limiti Aşması Durumunda İstisna Kapsamında Alım Yapılabilir Mi? 230
1.12. 3(g) Bendine Belirtilen Limite Katma Değer Vergisi Dahil Midir?_ 231
1.13. 3(g) Bendine Belirtilen Limit Dahilinde Kalmak Amacıyla İş Kısımlara Bölünebilir Mi? 232
1.14. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda İş Artışı Suretiyle Limit Aşılabilir Mi? 232
1.15. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Fiyat Farkı Ödemeleriyle Limit Aşılabilir Mi? 233
1.16. 3(g) Kapsamındaki İstisna Taleplerine İlişkin Kamu İhale Kurumunca Nasıl Bir Değerlendirme Yapılmaktadır? 233
1.17. 3(g) Kapsamındaki İstisna Talepleri Hangi Durumda Reddedilmektedir? 250
1.18. 3(g) Kapsamındaki Taleplerinin Reddine İlişkin Kararlar Dava Edilebilir Mi? 252
1.19. Ticari ve Sınai Faaliyetlerin Çerçevesi Nasıl Belirlenmektedir?_ 253
1.20. 3(g) Kapsamında İstisna Talebiyle Kamu İhale Kurumuna Yapılan Başvurularda Nelere Dikkat Edilmelidir? 253
- 3(G) UYGULAMALARINDA ALIM SÜREÇLERİ 256
2.1. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Yaklaşık Maliyet Hazırlanması Zorunlu Mudur? 256
2.2. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Komisyon Kurulması Zorunlu Mudur? 256
2.3. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Teknik Şartname Hazırlanması Zorunlu Mudur? 257
2.4. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda İdari Şartname Hazırlanma Zorunluluğu Var Mıdır? 258
2.5. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Sözleşme Hazırlanma Zorunluluğu Var Mıdır? 258
2.6. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Teminat Alınması Zorunlu Mudur? 261
2.7. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Fiyat Farkı Öngörülebilir Mi?_ 261
2.8. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Kanunun 10. Maddesinde Yer Alan Yeterlik Kriterlerini Arama Zorunluluğu Var Mıdır?_ 262
2.9. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Kanunun 11. Maddesinde Yer Alan İhaleye Katılamayacak Olanlardan Alım Yapılabilir Mi?_ 264
2.10. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımların EKAP’a Kaydı Ve İKN’ne Alınması Gerekir Mi? 266
- 3(G) UYGULAMALARINDA YASAKLAMA VE SORUMLULUK_ 270
3.1. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlar Kanunun Hangi Hükümlerine Tabidir? 270
3.2. Belediye Şirketleri Tarafından Yapılan Ihalelerde Ihaleye Katılmaktan Yasaklama Kararını Hangi Makam Verecek? 270
3.3. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Yasaklılık Teyidi Yapılması Gerekli Midir? 274
3.4. 4734 Sayılı Kanun Kapsamındaki Alımlar Nedeniyle Yasaklı Hale Gelenler 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlara Katılabilir Mi?_ 275
3.5. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlar Nedeniyle Yasaklı Hale Gelenler 4734 Sayılı Kanuna Göre Yapılan Alımlara Katılabilir Mi?_ 275
3.6. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlar Nedeniyle Yasaklı Hale Gelenler Kanunun Diğer İstisna Hükümlerine Göre Yapılan Alımlara Katılabilir Mi?_ 276
3.7. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlar Nedeniyle Yasaklı Hale Gelenler Kanunun Doğrudan Temin Maddesine Göre Yapılan Alımlara Katılabilir Mi?_ 276
3.8. 3(g) Kapsamında Yapılan Alım Nedeniyle Sözleşmenin Yürütülmesi Esnasında Yasak Fiil Ve Davranışlar Nedeniyle Yüklenici Hakkında Yasaklama Verilebilir Mi?_ 277
3.9. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Oluşur Mu? 282
4. 3(G) UYGULAMALARINDA ÖDEMELER VE DİĞER HUSUSLAR_ 288
4.1. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlarda Sosyal Güvenlik Kurumu’na Bildirim Yapılması Gerekli Midir? 288
4.2. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımların Hakediş Ödemelerinde İlişiksiz Belgesi İstenmesi Gerekli Midir? 289
4.3. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlara İlişkin Ödemelerde Vergi Borcu Sorgulaması Gerekli Midir? 289
4.4. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımların Kamu İhale Kurumu’na Bildirilmesi Zorunlu Mudur? 290
4.5. 3(g) Kapsamında Yapılan Alımlara İlişkin Kamu İhale Kurumunun İnceleme Yetkisi Var Mıdır? 290
4.6. 3(g) Kapsamında Gerçekleştirilen Alımlarda Damga Vergisi Uygulaması Nasıl Olacaktır? 295
4.7. 3(g) Kapsamında Gerçekleştirilen Alımlarda Muayene Kabul İşlemleri Muayene Kabul Yönetmeliklerine Tabi Midir?_ 296
KAYNAKÇA_ 298
ÖZGEÇMİŞ 308