6645 SAYILI KANUN SONRASI İŞÇİLERİN MAZERET İZİNLERİ (Mali Hukuk Sayı: 177, Mayıs-Haziran 2015)

1. İŞ KANUNU’NDA YER ALAN MAZERET İZİNLERİ

İhtiyaçtan kaynaklanan işe devamsızlık halleri mazeret izni olarak tanımlanabilir.4857 sayılı İş Kanunu’nda, mazeret izinleri ayrıntılı olarak düzenlememiştir. Farklı madde başlıkları adı altında yer alan izin uygulamaları aşağıda açıklanmıştır.

• Yeni İş Arama İzni

İş Kanunu’nun,27’nci maddesine göre; bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.

• Evlenme İzni

İş Kanunu’nun,46 ve 55’nci maddesine göre; işverenler işçilere evlenmeleri halinde 3 gün ücretli izin vermek zorundadır.

• Ölüm İzni

İş Kanunu’nun, 46 ve 55’nci maddesine göre; işverenler işçilereana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde 3 gün ücretli izin vermek zorundadır.

• Hastalık ve Dinlenme İzni

İş Kanunu’nun,46’ncı maddesine göre; hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri.

• İşveren Tarafından Verilen İzin

İş Kanunu’nun,46’ncı maddesine göre; bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinler.

• Yol İzni

İş Kanunu’nun,56’ncı maddesine göre; işverenler yıllık ücretli izinlerini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olan işçilere talepte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.

• Doğum İzni

İş Kanunu’nun,74’üncü maddesine göre; kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.Öngörülen bu süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir.Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.

• Periyodik Kontrol İzni

İş Kanunu’nun,74’üncü maddesine göre; işverenler kadın işçiye hamilelik süresince periyodik kontroller için ücretli izin vermek zorundadır.

• Doğuma Bağlı Ücretsiz İzin

İş Kanunu’nun,74’üncü maddesine göre; işverenler isteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.

• Süt İzni

İş Kanunu’nun,74’üncü maddesine göre; işverenler kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni vermek zorundadır. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler.Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

2. 6645 SAYILI KANUN SONRASI MAZERET İZİNLERİ

6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun veKanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun35'inci maddesinin ilk fıkrası  “4857 sayılı Kanunun 46'ncı maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendi ile 55'inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi "Ek 2'nci maddede sayılan izin süreleri," şeklinde değiştirilmiş, 104'üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "ve 65'inci" ibaresi madde metninden çıkarılmış ve Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir” hükmünü içermektedir. Mazeret izni Ek Madde 2 başlıklı ikinci fıktası ise “işçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı   olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir” hükmünü içermektedir.

6645 sayılı Kanun sonrası;

(a) 4857 sayılı İş Kanunu’nda değişiklik öncesi evlenme ve ölüm mazeretlerinden dolayı izin kullanan işçilere bu günler için ücret ödenip ödenmeyeceği hususunda açıklık yoktu. Kimi işverenler ücret öderken kimileri ise ödemezdi. 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun veKanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 23.04.2015 tarihinden itibaren işçiye; evlenmesi, evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü halinde 3 gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise 5 gün, özürlü ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisi için 10 güne kadar ücretli izin verilecektir.

(b) Eşin doğum yapması durumunda, çalışan eşe yani babaya bu izin verilecektir. Çalışan eş, 5 günlük babalık iznini doğumun gerçekleşmesini takip eden günden sonra makul bir süre içinde talebi doğrultusunda kullanabilir.

(c)  İşçiye evlat edinmesi halinde 3 gün ücretli izin verilecektir. Evlat edinme durumunda kime mazeret izni verileceği Kanunda belirtilmediğinden evlat edinmeden dolayı mazeret izni hem anneye hem de babaya verilecektir.

(d) İşçilerin en az %70 oranında özürlü veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilecektir.Çocuğun en az %70 oranında engelli olduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi gerekir.

(e) Yasal düzenleme ile işçinin evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde 3 gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise 5 gün,%70 oranında özürlü ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisi için 10 güne kadar ücretli izin verileceği de kabul edilmiştir.

(f) 3, 5 ve 10 güne kadar olan izin süreleri, hem yıllık izin hesabında hem de hafta tatili ve ücretinin hesaplanmasında çalışılmış gibi dikkate alınacaktır.4857 sayılı İş Kanunu’nun, yıllık izinlerin kullanılması başlıklı 56'ncı maddesine göre, yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık ücretli izinden mahsup edilemez.

3. SONUÇ

4857 sayılı İş Kanunu’nda, mazeret izinleri ayrıntılı olarak düzenlememiştir. Farklı madde başlıkları adı altında yer almaktadır. Örneğin; Kanunun 46’ncı maddesi “Hafta Tatili Ücreti” başlığı adı altında,55’inci maddesi ise “Yıllık İzin Bakımından Çalışılmış Gibi Sayılan Haller”başlığı adı altında düzenlenmiştir.

6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yapılan düzenleme sonucu 23.04.2015 tarihinden itibaren işçilere; evlenmesi, evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü halinde 3 gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise 5 gün, özürlü ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisi için 10 güne kadar ücretli izin verilecektir.

Mazeret izinleri işveren tarafından yıllık izinden mahsup edilemez. Normal çalışılmış günler gibi hesaba katılacaktır. Mazeret izinleri iş günü olarak değil,gün olarak hesaplanacaktır.